źródło: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Tekst: Katarzyna Krzywicka
Tłumaczenie: Dostępni.pl – Bernard Kinov
Napisy: Dostępni.pl – Karolina Szeląg
_________________________________________________________________
Jan Sobieski i Tatarzy
Jan III Sobieski miał z Tatarami polsko-litewskimi trudną relację, przynajmniej początkowo. Musiał zażegnać bunt, który wybuchł w wojskowych oddziałach tatarskich, gdy prawie 3000 żołnierzy jazdy konnej przeszło w 1672 roku na stronę turecką. Przyczyną wypowiedzenia posłuszeństwa i opuszczenia wojsk korony było głównie wstrzymanie wypłaty żołdu. Zapłata za służbę wojskową była bardzo często jedynym źródłem utrzymania dla Tatarów. Wypłaty zostały wstrzymane ze względu na pusty skarbiec królewski oraz napięcia pomiędzy szlachtą a przywódcami wojsk tatarskich. Rzeczpospolita prowadziła wtedy wojnę z Turcją, która dodatkowo nakłaniała Tatarów do przejścia na ich stronę. Sobieski najpierw jako hetman, a później już jako król, działał na rzecz powrotu oddziałów i zażegnania konfliktu. Udało mu się to w 1676 roku. Na sejmie została uchwalona amnestia dla wszystkich Tatarów powracających do wojska koronnego, a następnie potwierdzenia dawnych praw: wolność wyznania, posiadanie ziemi, posiadanie chłopów i przywilejów. Zamiast zaległego żołdu (w sumie była to kwota 10 000 złotych) Sobieski nadał Tatarom ziemie na północnych kresach. Był to początek osadnictwa Tatarów na ziemiach Rzeczypospolitej. Są to dziś najbardziej znane miejsca związane z Tatarami: Kruszyniany i Bohoniki. Mimo trudnych doświadczeń z początku swojego panowania Sobieski podczas bitwy pod Wiedniem w 1683 r. nie wahał się walczyć na czele 22 tysięcy wojska, w skład którego wchodziła jazda tatarska. Tatarscy żołnierze wykazali się charakterystycznym dla siebie zaangażowaniem w walkę i nie zawiedli zaufania dowódcy. Król skomentował ich udział w krótkim stwierdzeniu: „poczciwie i wiernie się sprawują”.
Według żywej w środowisku tatarskim legendy Sobieski zawdzięcza również życie tatarskiemu rotmistrzowi Samuelowi Krzeczowskiemu, który podczas bitwy pod Parkanami miał opóźnić turecki pościg, który zagrażał królowi. Legenda głosi, że za ten czyn dostał ziemię (Kruszyniany). Kilka lat później król podobno nawet odwiedził tam swojego wybawiciela.
_________________________________________________________________
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania „Dofinansowanie finalnej części projektu dokumentacyjno-wystawienniczego, poświęconego m.in. dziełom dawnego rękopiśmiennictwa Tatarów polsko-litewskich”.
